Trong quyển “Đố Kỵ”, Joseph Epstein nói rằng, trong bảy mối tội đầu của con người, chỉ có đố kỵ là không mang lại bất cứ niềm vui hay sự thoả mãn nào. “Envy” có nguồn gốc từ tiếng Latin “invidia”, có nghĩa là “mất-thị-giác”. Trong trường ca Thần Khúc, hình phạt dành cho những người phạm tội đố kỵ là bị khâu chặt mí mắt bằng dây chì, ngụ ý rằng sự đố kỵ hoặc được sinh ra, hoặc là kết quả của tầm nhìn hạn hẹp và sự mù quáng.
Để đố kỵ phát sinh cần ba yếu tố. Thứ nhất, chúng ta bị so sánh với một cá thể nào đó vượt trội hơn về tố chất, thành tựu đạt được hoặc tài sản. Thứ hai, chúng ta khao khát ưu thế của người đó, hoặc mong muốn họ bị mất đi ưu thế. Và yếu tố cuối cùng đó là chúng ta bị đau khổ bởi những cảm xúc liên quan đến sự đố kỵ. Tóm lại, đố kỵ là nỗi đau giày vò gây ra bởi những ưu thế của người khác. Trong Old Money, Nelson miêu tả nỗi đau đó như là “cảm giác điên cuồng về sự trống rỗng bên trong bản thân, cứ như vòi bơm của trái tim đang hút phải chân không“.
Đố kỵ là ích kỷ và khốn khổ, và thường được cho là tội lỗi đáng xấu hổ nhất trong thất đại tội. Sự đố kỵ của chúng ta rất khó để thổ lộ, ngay cả đối với bản thân. Nó ẩn sâu trong bản chất con người và phổ biến ở mọi thời đại. Trong thần thoại Hy Lạp, sự đố kỵ của Hera đối với Aphrodite đã tạo nên cuộc chiến thành Troy. Theo Sách Khôn Ngoan, “qua sự đố kỵ của ma quỷ mà cái chết đã bước vào thế giới con người”. Còn trong Sách Sáng Thế, vì đố kỵ mà Cain đã giết chết người em trai Abel của mình. Và Hindu Mahabharata thì cho rằng đó là do sự đố kỵ ghê tởm mà Duryodhana đã tiến hành chiến tranh chống lại người anh em họ là Pandavas.
Sự đố kỵ thường phát sinh từ những người mà chúng ta hay so sánh với bản thân mình, như người hàng xóm hoặc người họ hàng của chúng ta. Bertrand Russell từng nói, “những người ăn xin không ghen tỵ với các triệu phú, nhưng họ sẽ ghen tỵ với những người ăn xin khác kiếm được nhiều tiền hơn mình”. Thời đại của sự bình đẳng và bùng nổ truyền thông khuyến khích chúng ta so sánh bản thân mình với bất kỳ ai ở mọi lúc mọi nơi, càng tiếp thêm dầu vào lửa đố kỵ. Bên cạnh đó, tâm lý hiện nay là đề cao vật chất, tài sản hữu hình hơn so với những giá trị vô hình và tâm linh. Điều này đã loại bỏ một lực lượng đối kháng có thể làm dịu bớt lửa đố kỵ và làm cho nỗi đau của sự đố kỵ càng trở nên trầm trọng.
Nỗi đau này không phải bắt nguồn từ khao khát những ưu thế của đối phương, mà từ cảm giác thấp kém và thất vọng xuất phát từ việc thiếu hụt các ưu thế đó ở bản thân chúng ta. Nỗi đau đó làm ta phân tâm, ngăn cản bản thân đạt được tiềm năng tối đa. Nó làm ta mất đi bạn bè, đồng minh đồng thời gây áp lực, kiềm chế và suy yếu cả những mối quan hệ thân thiết nhất. Trong một số trường hợp, nó thậm chí có thể dẫn tới các hành động phá hoại, như một đứa trẻ phá vỡ món đồ chơi mà cậu ta biết là không thể có. Theo thời gian, nỗi thống khổ và cay đắng của chúng ta có thể dẫn đến các vấn đề sức khoẻ như nhiễm trùng, bệnh tim mạch, ung thư và các vấn đề về tâm lý như trầm cảm, lo lắng, và mất ngủ. Nếu không cẩn thận phòng tránh, đố kỵ sẽ bào mòn và phá hoại chúng ta một cách triệt để nhất.
Đố kỵ có thể dẫn đến một số phản ứng phòng thủ khó nhận thấy hơn như sự vô ơn, châm biếm, khinh miệt, cáu kỉnh và tự yêu bản thân, tất cả đều có điểm chung là sử dụng sự khinh thường để giảm thiểu mối đe dọa tồn tại bởi ưu thế của người khác. Một cách phòng thủ thường thấy khác đó là kích động sự đố kỵ ở những người mà chúng ta đố kỵ, lý luận rằng, nếu họ ghen tỵ với chúng ta, chúng ta không có lí do để ghen tỵ với họ. Ngoài ra, đố kỵ có thể biến đổi thành sự oán hận: chuyển nỗi đau gây ra bởi cảm giác thất bại và thấp hèn lên thành đối tượng bị oan, sau đó đổ lỗi cho bệnh tật, sự bức hại, cuối cùng là sự hi sinh. Đây là hệ thống phòng thủ tinh vi của tâm lý con người.
Mặc dù được nguỵ trang cẩn thận, đố kỵ thường bị bộc lộ bởi những biểu hiện gián tiếp. Schadenfreude, một từ tiếng Đức có nghĩa là “harm-joy”, được định nghĩa như niềm khoan khoái trước vận xui của người khác. Schadenfreude giúp bán được tin tức và đầy rẫy trên truyền thông ngày nay, như câu chuyện của một chính trị gia bị mất uy tín hay scandal của một người nổi tiếng.
Vấn đề cốt lõi của đố kỵ là nó làm chúng ta bị mù mờ trước bức tranh toàn cảnh. Giống như câu chuyện về Cain và Abel, sự mù mờ này phá huỷ cuộc sống của đối phương và cả chính ta. Khi chúng ta bị sự đố kỵ nắm giữ, ta như thuyền trưởng của một con tàu định phương hướng không phải bằng những vì sao, mà bằng sự méo mó của chiếc kính lúp. Con tàu đi ngang rẽ dọc rất nhiều hướng, để rồi sẽ bị hạ gục bởi đá, rạn san hô hoặc bão. Bằng cách kiềm hãm các năng lực của ta, sự đố kỵ làm cho chúng ta càng dễ lấn sâu vào nó, mở ra một vòng xoắn luẩn quẩn không lối thoát. Và với mí mắt bị khâu ngày càng chặt, chúng ta sẽ sống trong địa ngục trần gian vì bóng tối của sự đố kỵ.
Làm thế nào để làm chủ sự đố kỵ? Chúng ta đố kỵ vì mù mờ trước bức tranh toàn cảnh. Ví dụ, ta ganh ghét người hàng xóm vì chiếc xe mới cóng của anh ta, và hoàn toàn bỏ qua mọi nỗ lực và sự hi sinh để có thể mua được nó, những mối nguy hiểm và sự bất tiện khi sở hữu một tài sản dễ bị dòm ngó như vậy. Theo như Charles Bukowski từng viết,“Không bao giờ đố kỵ với một người đàn ông vì người phụ nữ của anh ta. Đằng sau đó là cả một địa ngục.” Trong cuộc sống, chúng ta không chỉ giàu bởi những gì chúng ta có, nhưng cả bởi những gì chúng ta không có. Một tay quan tham với khối tài sản kếch xù, nhưng với chút lương tâm ít ỏi sót lại, hắn ta có còn đủ khả năng để tận hưởng những ưu thế của mình? Để làm chủ sự đố kỵ, ta cần phải đặt nó dưới các bối cảnh để phân tích. Bên cạnh đó, chúng ta cần tìm cho mình nguyên tắc và quan điểm sống để làm điều này một cách hiệu quả.
Đố kỵ cũng là một câu hỏi về thái độ. Bất cứ khi nào chúng ta đối diện với một người tốt và thành công hơn mình, chúng ta có thể có những phản ứng rất khác biệt: hứng thú, khâm phục, đố kỵ hoặc ganh đua. Đố kỵ là cảm giác khó chịu khi ta thấy người khác có những ưu thế hơn mình, còn ganh đua là cảm giác khó chịu khi ta thấy bản thân mình chưa có được những ưu thế đó. Đây là một sự khác biệt quan trọng. Nếu phản ứng bằng sự đố kỵ, chúng ta đã tự đánh mất cơ hội học hỏi từ người khác, dẫn tới sự trì trệ và thất bại. Nhưng nếu phản ứng bằng sự ganh đua, chúng ta mở ra cơ hội học hỏi, từ đó cải thiện bản thân mình. Trong khi đố kỵ đem đến sự vô dụng và thất bại định trước, thì sự ganh đua mở ra con đường để ta phát triển, và dần dần đạt được những ưu thế của người mà ta ganh đua, từ đó đem đến thành công, sự thoả mãn và hạnh phúc.
Tại sao chỉ một số người có thể phát triển hơn nhờ sự ganh đua còn đa phần thì lại bị đố kỵ kiềm hãm? Aristotle cho rằng sự ganh đua thường được cảm nhận bởi những người có khuynh hướng xem trọng đạo đức, danh dự, có sự tôn trọng với bản thân và niềm tin rằng họ xứng đáng với những điều tốt đẹp mà họ chưa đạt được.
Nguồn: https://spiderum.com/bai-dang/Phan-tich-tam-ly-hoc-va-triet-hoc-ve-su-do-ky-va-cach-doi-pho-voi-su-do-ky-8k5
Bạn không thể vừa ghen tị và vừa hạnh phúc.
You can’t be envious and happy at the same time.
Thật may mắn cho ai học được cách khâm phục mà không ghen tị, đi theo mà không bắt chước, khen ngợi mà không tâng bốc, và dẫn đường mà không thao túng.
Blessed is he who has learned to admire but not envy, to follow but not imitate, to praise but not flatter, and to lead but not manipulate.
– Tại sao những kẻ đố kỵ bao giờ cũng có một cái gì để buồn phiền?
– Bởi vì hắn bị dày vò không chỉ vì những thất bại của bản thân hắn mà cả vì những thành công của người khác.
Hạnh phúc là người thầy hà khắc, đặc biệt là hạnh phúc của người khác.
Happiness is a hard master, particularly other people’s happiness.
Có lẽ chẳng có hiện tượng nào chứa nhiều cảm xúc tiêu cực như sự phẫn nộ vì đạo đức, nó cho phép ghen tị được hoành hành dưới vỏ bọc của đức hạnh.
There is perhaps no phenomenon which contains so much destructive feeling as moral indignation, which permits envy or to be acted out under the guise of virtue.
Sự ghen tị với người khác nuốt chửng chúng ta nhiều nhất.
Our envy of others devours us most of all.
Khi đầy lòng ghen tị, người ta chê bai mọi thứ, dù tốt hay xấu.
When men are full of envy they disparage everything, whether it be good or bad.
Khi sự thịnh vượng đến, lòng ghen tị vây hãm và tấn công nó; và khi nó rời đi, để lại phía sau là đau khổ và ăn năn.
Wherever good fortune enters, envy lays siege to the place and attacks it; and when it departs, sorrow and repentance remain behind.
Nếu bạn ghen tị với những người thành công, bạn tạo ra một trường lực lượng tiêu cực đẩy bạn khỏi những điều bạn cần làm để thành công. Nếu bạn khâm phục những người thành công, bạn tạo ra một trường lực lượng tích cực hấp dẫn bạn trở nên ngày càng giống những người bạn muốn giống.
If you envy successful people, you create a negative force field of attraction that repels you from ever doing the things that you need to do to be successful. If you admire successful people, you create a positive force field of attraction that draws you toward becoming more and more like the kinds of people that you want to be like.
Bạn tin không? Tình bạn trong thế giới này cũng tồn tại sự ghen ghét, cái tư vị ấy không thua gì tình yêu đâu.
Ta càng bay cao, ta lại càng nhỏ trong mắt những kẻ không thể bay.
The higher we soar, the smaller we appear to those who cannot fly.
Việc được, thì gièm pha nổi lên. Đức cao, thì chê bai kéo đến.
Không ghen ghét ai, không cầu cạnh ai, thì làm việc gì mà chẳng lành, chẳng tốt.
Thứ có thể hủy diệt hoàn toàn một người phụ nữ không phải là sự nghèo khó mà là sự đố kỵ, sự đố kỵ điên cuồng.
Rất dễ căm ghét thứ mình không thể có.
It is easy to despise what you cannot get.
Ở núi này tưởng thấp, ngắm núi nọ tưởng cao.
Nếu không đố kị không tham cầu thì vì sao mà không tốt?
不忮不求，何用不臧？
Bất kĩ bất cầu, hà dụng bất tang?
Không ai có thể khiến bạn ghen tị, tức giận, thù hận hay tham lam – trừ phi bạn cho phép điều đó.
No one can make you jealous, angry, vengeful, or greedy – unless you let him.
Sự cao cả là ở chỗ không cảm thấy ghen tị khi nhìn những người khác đạt được những thành công mà bản thân mình khao khát.
Bạn không cần hâm mộ những thứ mà người khác có, bởi vì chỉ cần ra sức cố gắng bạn cũng có thể đạt được. Bạn cũng đừng khoe khoang những thứ mình có, bởi vì chỉ cần cố gắng thì người khác cũng sẽ có được như bạn.
Khi ở trong một mối quan hệ, người đàn ông chân chính không làm người phụ nữ của mình phải ghen người khác, anh ta khiến người khác phải thấy ghen tị người phụ nữ của mình.
When in a relationship, a real man doesn’t make his woman jealous of others, he makes others jealous of his woman.
Đóa hoa độc nhất không cần phải ghen tị với gai nhiều vô số.
The flower which is single need not envy the thorns that are numerous.
Tôi thường tìm thấy sự so sánh là con đường cao tốc dẫn tới nỗi bất hạnh. Không ai từng so sánh mình với người khác và thấy mình bằng được. Chín trên mười lần, ta so sánh bản thân mình với những người tốt hơn ta ở điểm nào đó, và kết quả là cảm thấy càng thấp kém hơn.
I generally find that comparison is the fast track to unhappiness. No one ever compares themselves to someone else and comes out even. Nine times out of ten, we compare ourselves to people who are somehow better than us and end up feeling more inadequate.
Ghen tị với người phụ nữ đẹp sẽ chẳng khiến bạn đẹp hơn.
Being jealous of a beautiful woman is not going to make you more beautiful.
Zsa Zsa Gabor7 người thíchthích danh ngôn Thích
Tôi chẳng bao giờ thán phục của cải của người khác đến mức bất mãn với của bản thân.
I never admire another’s fortune so much that I became dissatisfied with my own.
Trên đời luôn luôn có thể loại người này, hâm mộ thành ghen ghét, dù là không chiếm được cũng phải đạp đổ, để cuối cùng phải kiếm được chút tâm lý an ủi.
Lòng ghen ghét là tuyên ngôn của sự thấp kém.
Envy is a declaration of inferiority.
Nếu bạn đưa một cây nến lại gần mình, ngọn lửa bùng cao. Và nếu bạn đưa nó ra xa mình, ngọn lửa hạ xuống. Hãy giữ tất cả kế hoạch, khát vọng, dự án, và giấc mơ cũng gần sát mình như cách bạn giữ cây nến ở gần mình. Đừng chia sẻ kế hoạch hay mục tiêu khi bạn chưa hoàn thành chúng, bởi khi bạn đưa cây nến ra xa mình – sự ghen tị, đố kỵ, và căm ghét có thể dập tắt ngọn lửa của bạn trước khi nó kịp bùng lên.
If you hold a candle close to you, its flame rises. And if you hold it away from you, its flame shrinks. The same way you hold a candle close to you, keep all your plans, aspirations, projects, and dreams close to you too. Do not share your plans or goals until you complete them, because as you hold your candle away from you – envy, jealousy, and resentment may put out your flame before it grows.
Sự lớn lao luôn luôn bị ghen tị – chỉ sự tầm thường mới có thể khoe mẽ cả đống bạn bè.
Greatness is always envied – it is only mediocrity that can boast of a host of friends.
Tinh thần ghen tị có thể phá hủy; nó chẳng bao giờ có thể xây dựng.
The spirit of envy can destroy; it can never build.
Số ít có hành động là đối tượng ghen tị của số đông chỉ quan sát.
The few who do are the envy of the many who watch.
