2. Một buổi tối trò chuyện với nguyên Tổng Bí thư về FDI
Vào mùa nhãn năm 2006, Cục Đầu tư nước ngoài liên tục nhận được các văn bản gửi đến từ Văn phòng nguyên Tổng Bí thư Đỗ Mười phản ánh việc không đồng tình của cụ đối với việc cấp phép đầu tư, cấp phép chuyển nhượng một số dự án FDI, đặc biệt cụ phản ứng khá mạnh về việc xử lý đối với dự án liên doanh Núi Pháo, mỏ đa kim đất hiếm được đánh giá có trữ lượng lớn thứ hai trên thế giới. Một số người khi gặp mình thường tỏ ra quen biết với cụ Đỗ Mười và có những phát ngôn ngầm đe dọa về hoạt động của phòng quản lý dự án FDI trong lĩnh vực dịch vụ do mình là Trưởng phòng . Chính điều này thôi thúc mình cần phải gặp cụ. Qua một cô em, mình liên hệ với văn phòng nguyên Tổng Bí thư và được cụ hẹn đến trao đổi sau bữa ăn tối.
Mình rủ chú em Trần Phú Cường cùng đi. Cường hiện là Trưởng phòng kế hoạch – tổng hợp, Văn phòng Bộ KH&ĐT (ngày đó Cường là giám đốc một xí nghiệp xây dựng công trình thủy lợi thuộc Tổng công ty xây dựng nông nghiệp và phát triển nông thôn 6, Bộ NN&PTNT).
Cường lái xe đưa mình đi, khoảng 19h30, hai anh em đến nhà cụ ở số 11 Phạm Đình Hổ. Mình xách một túi nhãn to đưa cho đồng chí bảo vệ nói là biếu cụ. Đồng chí bảo vệ nói: cụ đang đợi anh ở phòng khách tầng 1. Thấy bọn mình, cụ đứng dậy bắt tay thân mật và chỉ vào ghế ngồi. Mình tự giới thiệu là cán bộ Cục Đầu tư nước ngoài muốn đến xin ý kiến cụ về việc quản lý các dự án FDI tại Việt Nam. Trong 2 tiếng đồng hồ nói chuyện, nguyên Tổng Bí thư 90 tuổi đã cho mình thấy khả năng làm việc và trí tuệ siêu việt của cụ. Hầu như mình chỉ ngồi nghe và thỉnh thoảng chịu một cái vỗ vai hơi mạnh của cụ. Nguyên Tổng Bí thư nói về các nguyên lý quản lý kinh tế của Lê nin giai đoạn 1921-1925, về cuộc chống lạm phát ở Việt Nam do cụ chỉ huy những năm 1987-1991. Khi được hỏi về quản lý dự án FDI, cụ lấy ra hai cuốn sách, một cuốn Lê nin tuyển tập và một cuốn của Đặng Tiểu Bình, mở ra những trang cụ đã đánh dấu, chỉ cho mình những đoạn cụ đã gạch dưới, khoanh tròn bằng bút chì. Cụ phân tích vấn đề địa tô của Lê nin và chính sách “ mèo đen, mèo trắng” của Đặng Tiểu Bình. Cuối cùng cụ kết luận: thu hút đầu tư nước ngoài phải có định hướng, có quy hoạch, thu hút đúng cái mình cần, chứ không phải bạ cái gì cũng nhận. Cụ không đồng tình với quan điểm coi nhà đầu tư nước ngoài cũng như nhà đầu tư trong nước. Đặc biệt, cụ cho rằng khoáng sản là tài nguyên quý không tái tạo được, nếu đời này chưa khai thác, chế biến, sử dụng thì để đời sau, không nên cho nước ngoài khai thác và xuất khẩu nguyên liệu thô.
Về quản lý đầu tư nước ngoài, cụ ví dụ thật dí dỏm: nhà đầu tư nước ngoài là khách, chúng ta là chủ phải đối đãi lịch sự với khách, thậm chí phải nhịn miệng đãi khách, nhưng không thể cho khách vào phòng ngủ nhà mình và phải cảnh giác ngăn chặn việc khách ve vãn vợ mình.
Cụ không đồng tình với việc chuyển nhượng vốn, thay đổi chủ đầu tư liên doanh Núi Pháo (cụ được phản ánh là đứng sau vụ chuyển nhượng này có nhà đầu tư Trung Quốc). Cụ cho rằng, cần quản lý chặt chẽ việc chuyển nhượng vốn có yếu tố nước ngoài, kể cả việc chuyển nhượng vốn, mua lại các doanh nghiệp của Việt Nam để tránh thất thoát vốn Nhà nước. Cụ bảo mình về đề xuất lãnh đạo nghiên cứu sớm ban hành văn bản pháp luật hướng dẫn và quản lý các hoạt động mua bán, sát nhập doanh nghiệp.
Năm 2007 mình đã chủ trì nghiên cứu đề tài khoa học cấp Bộ về mua bán, sáp nhập doanh nghiệp có vốn FDI, sau đó được Bộ cấp tiếp 500 triệu đồng để tiến hành điều tra nhu cầu M&A của các doanh nghiệp, với sự tham gia cuả PGS.TS Nguyễn Thường Lạng (trường Đại học Kinh tế quốc dân) và các chuyên viên Cục Đầu tư nước ngoài. Nhóm nghiên cứu đã kiến nghị Chính phủ cho soạn thảo, ban hành sớm Nghị định hướng dẫn và quản lý đầu tư theo hình thức M&A. Tuy nhiên đề xuất này đã chìm vào sự im lặng đáng sợ. Từ năm 2009 đến nay, người ta đã 10 lần tổ chức Diễn đàn đầu tư M&A rất rùm beng, nhưng việc quản lý hoạt động này như thế nào thì rất ít được nhắc đến. Có lẽ vì vậy mới xảy ra vụ AVG và những vụ chuyển nhượng lớn như Metro, Big C không hiểu đất nước đã bị thiệt hại bao nhiều?
Hôm nay, tiễn đưa cụ Đỗ Mười về với thế giới người hiền, mình viết mấy dòng bày tỏ niềm thương tiếc cụ, một nhà lãnh đạo kiệt xuất của đất nước, một trí tuệ siêu việt, một tấm gương tự học tập, tự nghiên cứu không biết mệt mỏi, nhưng cũng là một con người hết sức dân dã và dễ gần.
