Mình đến Catalonia gần giữa năm nay và có cơ hội trao đổi trực tiếp với người dân về vấn đề này. Hai thái cực đi và ở hiển hiện rất rõ ràng trong từng cộng đồng, từng ngõ phố của các thành phố lớn như Barcelona, Girona lẫn các thị trấn nhỏ. Hầu như mỗi khu chung cư tại Barcelona có tối thiểu 1 lá cờ độc lập Catalonia. Có thể dễ dàng nhận diện cư dân bản địa, nhiều đời sinh ra và lớn lên tại Catalonia so với người mới nhập cư 1-2 thế hệ.
Người Catalonia bản địa rất tự hào về nguồn gốc riêng biệt của mình và họ vẫn duy trì những tượng đài tưởng niệm cuộc chiến vệ quốc (và thua về tay chính quyền Tây Ban Nha), câu chuyện họ chia sẻ với bạn là những vết thương dưới thời Franco. Ngược lại, những người mới nhập cư yên lặng hơn khi biết mình là thiểu số trong một cộng đồng những người đầy đam mê bảo vệ bản sắc dân tộc. Họ không có niềm tự hào Catalonia mà nhiều người có vẻ bất an hơn. Những người trẻ, mới nhập cư (có thể từ các nước Bắc Phi, có thể từ các nước Châu Âu khác như Italy) lại có vẻ chán ngán câu chuyện đi-ở này và có những người đã quyết định rời bỏ vùng Catalonia đến nơi có thể cho họ cảm giác an tâm hơn về tương lai. Nhưng dù muốn đi hay ở, nhiều người tin rằng chính quyền Madrid sẽ không để xổng “con bò sữa” này, vì thế Catalonia độc lập cũng còn khá xa
Catalonia cũng là khu vực giàu có với mức độ công nghiệp hóa cao nhất ở Tây Ban Nha, với các ngành công nghiệp nổi trội như luyện kim, chế biến thực phẩm, dược phẩm và hóa học. Nơi đây còn phát triển bùng nổ về du lịch, nhờ vào những địa điểm thu hút du khách nổi tiếng như Barcelona. Catalonia chiếm 16% dân số và đóng góp 20% vào nền kinh tế quốc gia Tây Ban Nha.
Người dân Catalonia phàn nàn rằng họ đóng lượng thuế lớn cho chính quyền Tây Ban Nha nhưng được nhận lại không tương xứng. Năm 2014, Catalonia khẳng định họ trả nhiều hơn 11,8 tỷ USD cho các cơ quan thuế Tây Ban Nha so với số tiền nhận về.
Tuy nhiên, theo BBC “sự phức tạp trong quá trình phân bổ ngân sách khiến việc tính toán xem người Catalonia đóng góp thuế nhiều hơn bao nhiêu so với những gì họ nhận được thông qua các khoản chính phủ đầu tư vào phúc lợi của khu vực, chẳng hạn như giáo dục hay y tế, trở nên vô cùng khó khăn”.
